Meestal denk ik bij de natuur aan de zichtbare planten- en dierenwereld. Na het zien van de documentaire ‘Onder het maaiveld’ realiseer ik me dat de natuur onder mijn voeten fascinerend is. Wist je dat een theelepeltje grond meer levende organismen bevat dan dat er mensen op aarde leven?
Hoe meer ik me erin verdiep, hoe meer ik me verwonder en hoe beter ik snap waarom Allah meerdere malen verwijst naar de bodem als een van Zijn Tekenen.
Bodemleven
Het bodemleven is heel belangrijk voor ons mensen, maar toch weten we bar weinig over dat ondergrondse leven. Een gezond bodemleven is een medium voor wortelgroei, het slaat koolstof op (o.a. in de vorm van CO2) en kan water zuiveren en reguleren. Het verwerkt verontreinigende stoffen, helpt bij een natuurlijke plaagbestrijding en maakt biodiversiteit (van bodemorganismen) mogelijk. Ook levert en slaat het voedingsstoffen op voor dieren en planten en uiteindelijk dus ook voor ons mensen.
Bodemecosysteem
De interactie tussen bodemorganismen is essentieel, zoals bij het afbreken van organisch materiaal. Regenwormen bijvoorbeeld, beginnen met het verkleinen van grotere stukken materiaal. Vervolgens zijn er organismen, zoals bacteriën en schimmels, die de resten tot steeds kleinere stukken verwerken. Deze worden opgenomen als voedingsstoffen door planten, die op hun beurt dienen als voedsel voor planteneters. Roofdieren voeden zich met deze planteneters. Het is een continue keten waarin alle organismen, zowel planten als dieren, uiteindelijk sterven en weer bijdragen aan het organische materiaal in de bodem. Geen enkel organisme kan in deze keten ontbreken, aangezien elke schakel afhankelijk is van de voorgaande schakel om te kunnen overleven en zich te voeden.
“En Allah heeft jullie (als vegetatie) voortgebracht uit de aarde. Daarna zal Hij jullie hiertoe terugbrengen en jullie daaruit opnieuw doen verrijzen.” (Koran,71:17-18)
Communicatie
Allah verwijst naar de bodem als een van Zijn tekenen
Bodemorganismen communiceren middels mechanische, chemische en optische stimuli. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat schimmels bijvoorbeeld zelfs een taal vormen middels elektrische signalen. Door de elektrische signalen in mate, duur etc. te variëren rijgen ze ‘woorden’ aaneen. Zo communiceren schimmels niet alleen onderling om bijvoorbeeld concurrentie tegen te gaan, maar ook met andere soorten bodemorganismen. Ze helpen bomen met elkaar te communiceren over insectenplagen, kunnen water opslaan en deze verderop aan plantenwortels afstaan, doen aan ruildiensten met bacteriën en nog heel veel meer. De bodembewoners leven van en met elkaar en als we hen ongestoord hun gang laten gaan, is het resultaat van hun samenleving een vruchtbare bodem voor de planten die op hun habitat groeien.
“Er is geen bewegend schepsel op aarde, noch een vogel die op zijn vleugels vliegt, of het behoort tot een gemeenschap zoals die van jullie…” (Koran, 06:38)
Bodemorganismen en biodiversiteit
Eerder werd al vermeld dat in het bodemvoedselweb het een kwestie is van eten en gegeten worden. Zo houden de verschillende soorten elkaar in evenwicht. Hoe gezonder een bodem is, hoe groter de soortenrijkdom. Arme en rijke grond zijn in verschillende onderzoeken met elkaar vergeleken. Arme grond ontstaat wanneer er op een stuk grond alleen een soort gewas wordt geteeld (monocultuur), er zwaardere landbouwmachines op worden ingezet of als er veel kunstmest wordt gestrooid. Een handvol arme grond kan uit zo’n vierduizend soorten organismen bestaan. Terwijl een handje rijke grond met een hoge bodemvruchtbaarheid zo’n negen- tot tienduizend soorten kan hebben.
“En een Teken voor hen is de dode aarde die Wij tot leven doen komen en waaruit Wij graan voortbrengen, waarvan zij eten.” (Koran, 36:33) … “Heilig is Degene Die alle soorten geschapen heeft die de aarde voortbrengt en uit henzelf en van wat zij niet weten.” (Koran,36:36)
Ibn Kathir legt uit dat Allah allerlei vormen van leven geschapen heeft in verschillende vormen, kleuren, groottes en met verschillende functies. Allah weet precies wat er is, onderhoudt het, en niets is voor Hem verborgen. Hij kent de soorten, de aantallen, hun bewegingen en meer. Zoals dat Hij de voetstappen van een mier kan horen. Met geluidssensoren zijn wij mensen ook in staat de bijzondere geluiden van het ondergrondse leven op te pikken.
Organische stoffen in de bodem
Los van het voedselweb helpen de bodemorganismen elkaar ook op allerlei andere manieren. Neem bijvoorbeeld de regenworm waar een miljoen van kunnen voorkomen in een hectare grond. Samen kunnen die wormen per dag zo’n 5 kilometer aan tunnels graven. Deze tunnels storten niet in, omdat de wormen een slijm produceren dat de tunnels smeert en zo de zandkorrels aan elkaar kit. Door de diepe tunnels die een worm graaft, wordt de bodem beter belucht en kan regenwater beter worden afgevoerd.
“En er is geen levend wezen op aarde of Allah heeft het zijn onderhoud gegarandeerd! En Hij kent de bewaarplaats en de verblijfplaats ervan…” (Koran, 11:06)
De worm breekt plantenresten af en zet hierbij organisch materiaal om in anorganisch materiaal. Door al het gegraaf en geploeg zorgen de wormen ervoor dat het organische en anorganische materiaal met elkaar vermengd raakt. Het organische materiaal zit boordevol voedingsstoffen voor bacteriën en planten, bestaande uit eiwitten (koolstof-, stikstof- en fosfaatverbindingen) en mineralen (spoormetalen). De wormen zijn zelfs betrokken bij de CO2-opslag in de bodem.
Een handje rijke grond met een hoge bodemvruchtbaarheid kan zo’n negen- tot tienduizend organismen bevatten
Het beheer van de bodem
Al die bijzondere, complexe en vele processen die onder onze voeten plaatsvinden, maken ons bestaan hier op aarde mogelijk. Zonder dat we erbij stilstaan dienen de bodemdieren de mens. Daarom zijn wij mensen verantwoordelijk voor het onderhouden en behouden van de natuur. De islam pleit ervoor dat we haar voorraden niet mogen verspillen, haar niet mogen vervuilen en haar niet mogen aantasten. Door enkel te nemen van wat we nodig hebben, zo weinig mogelijk afval te creëren en de natuur daarbij zo veel mogelijk intact te houden, is de mens duurzaam bezig. Denk aan de irrationele vervuiling van water door chemicaliën in de natuur te lozen en de kunstmest waarmee we de bodem uitputten. De mate waarin we dit doen, zonder de natuur vervolgens een handje te helpen, werkt destructief voor de planten, het water en de vruchtbaarheid van de bodem.
De islam adviseert ons om zelf in balans te blijven en zo de balans om ons heen in de natuur te behouden. Daarom is het conserveren van de natuur een religieuze plicht voor iedere moslim. De bodem is een Teken voor de mensheid, laten we het koesteren.
Van tijdelijke aard
De wereld om ons heen en onder ons is een wonderbaarlijke introductie aan Allah. Allerlei vormen van leven werken op ingenieuze wijze samen om ons verblijf hier op aarde te faciliteren. De koe, het schaap en de zijdeworm zetten vegetatie om in heel verschillende producten: melk, vlees, wol en zijde. Het laat onze afhankelijkheid van de wereld om ons heen zien, omdat wij mensen niets nuttigs kunnen produceren van hetzelfde gras en blad.
We leven in een ongelimiteerde wereld waarin alles in absolute harmonie samenwerkt. Van de wind en dieren die de zaden verspreiden over de aarde tot de regen die de zaden activeert. Van de levenskracht in de zaden waaruit een boom voortkomt tot alle organismen onder en boven de aarde die profiteren (van de wortels) van de boom.
“Waarlijk! In … het water dat Allah uit de hemel neerzendt waarmee Hij de aarde tot leven brengt, na haar dood. En dat Hij daarop allerlei dieren verspreidde, en de besturing van de winden en de wolken die tussen de hemel en de aarde dienstbaar zijn gemaakt, zijn zeker Tekenen voor de mensen met verstand.” (Koran, 02:164)
Al die miljoenen dagelijkse processen worden voor ons geregeld en onderhouden. En de cyclus waarbij hetgeen dat sterft weer een energiebron vormt voor het volgende leven, laat zien dat de dood slechts een tijdelijke stop is hier op aarde.
