Bij het wakker worden is het goed om je dag te beginnen met het prijzen van Allah: “Alhamdoelillaahi lladhie ahyaana bacda maa amaatanaa, wa ilaihin-Noeshoer.”
Een beetje sterven
Vertaald in het Nederlands betekent dat: “Alle lof behoort toe aan Allah Die ons tot leven heeft gebracht, nadat Hij ons heeft doen sterven. En tot Hem is de terugkeer.” (Sahih al Boechari en Muslim).
Want elke nacht neemt Allah onze zielen weg en we kunnen er niet zeker van zijn dat we de volgende dag wakker worden of niet. De slaap is het broertje van de dood. Het is alsof we elke nacht … een beetje sterven.
Het is Allah Die de zielen afvoert bij het intreden van de dood, alsook (de zielen) van de levenden die (tijdelijk) slapen. (Dan) houdt Hij de zielen achter waarvoor Hij de dood heeft bepaald, en stuurt de rest voor een vastgestelde termijn terug (naar hun levenloze lichamen om te kúnnen ontwaken).” Waarlijk, hierin zijn Tekenen voor mensen die diep nadenken. (Koran, 39:42)
Een nieuwe, frisse start
Kijk hoe mooi de bovenstaand smeekbede is! Slaap wordt als de dood beschouwd en wakker worden is dan een geschenk van Allah, een kans om een nieuwe en frisse start te maken. We vieren met andere woorden het begin van een nieuw leven door Allah te prijzen en te bedanken voor dit geschenk. Als we dit tot ons laten doordringen – dat Allah elke avond kan beslissen om onze zielen niet terug te sturen! – hoe zouden we ons dan gedragen? Als wij het idee zouden hebben dat dit onze laatste dag zou zijn, hoe zou dan onze aanbidding zijn? Hoe zouden we dan de nacht in gaan?
Slaap wordt als de dood beschouwd en wakker worden is dan een geschenk van Allah
Ben je klaar om je Schepper te ontmoeten?
Het is essentieel om jezelf elke avond af te vragen of je klaar bent om je Schepper te ontmoeten. Deze dagelijkse zelfreflectie zal je helpen om zonden waar je misschien te makkelijk over denkt, na te laten en om je meer te richten op het tevreden stellen van je Heer. Je kunt geven in liefdadigheid, je kunt iemand helpen die behoeftig is, je kunt een Korancursus volgen. Welke stap je ook naar Hem toe zet – hoe klein die stap ook is – de stap die Hij naar jou toe zal zetten, zal altijd groter zijn.
Behalve dat je reflecteert over jouw relatie met Allah, is het ook goed om kritisch naar jezelf te zijn als het om je relatie met andere mensen gaat. Vermijd zoveel mogelijk dat je gaat slapen terwijl je boos bent op je familie of vrienden, of dat ze boos zijn op jou.
Het verlies van een geliefde is al pijnlijk genoeg. Ik kan me niet voorstellen hoe het is om iemand van wie je houdt te verliezen terwijl je ruzie met hem of haar had. Het zal je altijd achtervolgen! Vergeef je dierbaren vóór je gaat slapen! En vraag de ander om vergeving vóór je gaat slapen! Wacht niet af tot de ander om vergeving vraagt, maar wees de ander voor! Dát is de houding waar Allah van houdt.
(Zij zijn het) die uitgeven in voorspoed en in tegenspoed, en die de woede inhouden en de mensen vergeven. En Allah houdt van de weldoeners. (Koran, 3:134)
Slaapgewoontes van de Profeet ﷺ
Onze Profeet Mohammed ﷺ heeft ons daarnaast allerlei aanwijzingen en tips gegeven die we kunnen volgen voor we gaan slapen. Hoe ging hij de nacht in? Welke voorbereidingen trof hij?
Hieronder hebben we zijn slaapgewoonten op een rij gezet.
Wees er vroeg bij
Vroeg naar bed gaan en vroeg opstaan is er één van. De Profeet ﷺ moedigde zijn metgezellen aan om na het Isha-gebed niet nog langer op te blijven. Hij zei: “Je zou niet voor het avondgebed moeten slapen noch erna gesprekken moeten voeren.” (Sahih al Boechari)
Ga dus vroeg naar bed, dat wil zeggen, gelijk na Isha, behalve als er nog iets belangrijks moet gebeuren voor het slapengaan, zoals het maken van je huiswerk. En je kunt natuurlijk ook wakker blijven als je extra gebeden en adkhaar (het herdenken van Allah) wil doen.
De Profeet heeft ons aangeraden om het licht uit te doen als we gaan slapen
Doe je licht uit, de deuren dicht en bedek je eten en drinken
De Boodschapper van Allah ﷺ heeft aangeraden het licht uit te doen als je gaat slapen, zo lezen we in Sahih al Boechari: “Doe de lichten uit als je naar bed gaat, doe de deuren dicht en bedek je water- en voedselkommen.” Dit komt mogelijk overeen met het huidige begrip dat het belangrijk is dat het goed donker is als we diep slapen en dat we het slaap-waakritme niet verstoren.
Het verrichten van woedhoe, de rituele wassing, voor het slapengaan
De rituele wassing schenkt ons rituele zuiverheid. De onzuiverheden (zonden) die wij hebben verzameld op een dag, wassen we weg voor we ‘een beetje sterven’. De slaap wordt immers gezien als ‘de kleine dood’. We wassen onze zonden af met elke waterdruppel die van onze handen en armen valt.
De Boodschapper van Allah ﷺ zei: “Telkens wanneer je van plan bent om naar bed te gaan, verricht dan woedhoe zoals je doet voor je je gebed verricht.” (Sahih al Boechari en Muslim)
Ook zei hij: “Zuiver je lichaam en Allah zal je zuiveren. Er is geen dienaar die zijn nacht in een staat van zuivering doorbrengt, behalve dat een engel de nacht naast hem doorbrengt. En wanneer de dienaar zich ‘s nachts omdraait, zegt de engel: ‘O Allah, vergeef je dienaar, want hij ging slapen in een staat van zuiverheid.” (Tabarani, al-Mu’jam al-Kabir)
Wat de zuiverheid betreft: behalve het verrichten van de wassing, hoort daar ook het poetsen van je tanden bij. Aisha meldde dat de Profeet ﷺ zei: “De miswak (een takje dat gebruikt wordt om tanden mee te poetsen) reinigt en zuivert de mond en behaagt de Heer.” (An-Nasa’i en Ibn Khuzaimah)
Doe de rituele wassing voor je gaat slapen, want dat schenkt je rituele zuiverheid
Het lezen van bepaalde soera’s uit de Koran
Van de Profeet ﷺ is bekend dat hij niet ging slapen voordat hij de soera’s ‘De openbaring van het Boek is van de Heer der werelden waarover geen twijfel is,’ (32:1) en ‘Gezegend is Degene in Wiens hand de heerschappij is.” (67:1) reciteerde. (Sunan al-Tirmidhi)
Abdullah ibn Masoed heeft gezegd: “Allah zal degene die ‘Gezegend is Degene in Wiens had de heerschappij is’ elke avond reciteert beschermen tegen de kwellingen van het graf. Ten tijde van de Boodschapper van Allah ﷺ noemden wij deze soera ‘dat wat beschermt’. Je doet er heel goed aan deze soera uit het Boek van Allah elke avond te reciteren.” (an-Nasaa’i)
Ook heeft de Profeet ﷺ gezegd: “Als iemand de laatste twee verzen van soera al Baqara leest in de nacht, zal dit voldoende voor hem zijn.” (Sahih al Boechari)
Klop je bed af
Klop voor je gaat slapen je kussen en je bed af, zoals de Profeet ﷺ dat deed. Hij zei: “Als iemand van jullie gaat slapen, laat hem dan zijn matras en kussen opschudden/afkloppen met zijn riem en daarna zou hij de naam van Allah moeten reciteren. (Sahih Muslim)
Zeg de speciale smeekbedes op vlak voor je gaat slapen
In Sahih al Boechari lezen we: Voor het slapengaan smeek je door eerst ayat-al-kursi (het troonvers) te lezen en daarna drie maal de laatste drie soera’s in de Koran te lezen, soera al-Inchlaas, soera al-Falaq en soera an-Naas, terwijl je een kom maakt met je handen (handpalmen naar boven). Vervolgens wrijf je drie keer met je handen over heel je lichaam, beginnend met het hoofd, dan het gezicht en de voorkant van het lichaam.
Over de verdiensten van het oplezen van het troonvers heeft de Profeet ﷺ gezegd: “Allah biedt ons hiermee bescherming, zodat geen enkele duivel ons zal kunnen benaderen. (Sahih al Boechari)
Daarnaast kun je ook nog een andere smeekbedes opzeggen, zoals: “Bismika Allahoema amoetoe wa ahja” (O Allah, in uw naam sterf ik en leef ik).
Lig op je rechterzij
Er zijn slaapposities die worden aangeraden en andere die worden afgeraden. De beste positie bij het slapengaan is dat je op de rechterzij gaat liggen, met je hand onder je rechterwang. De Profeet ﷺ zei: “Als je naar bed gaat, verricht dan woedhoe zoals je die verricht voor je gaat bidden en ga dan op je rechterzij liggen.” (Sahih Muslim) In een andere overlevering wordt gezegd: “Als de Profeet ging slapen, legde hij zijn rechterhand onder zijn wang.” (Sahih Muslim)
Dus als je gaat slapen, zorg ervoor dat in elk geval je startpositie de rechterzij-ligging is, zodat je profiteert van alle voordelen.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het beter is voor het hart om op de rechterzij te slapen. Eén onderzoek in het bijzonder oordeelde nadat ze drie slaapposities bestudeerden, dat het slapen op de rechterzij het beste zou zijn voor het hart. Met name voor patiënten met hartfalen.
Slaap op je rechterzij met je rechterhand onder je wang.
Lig niet op je buik
Verder wordt in de islam afgeraden om op de buik te liggen tijdens de slaap. Dit wordt voor jong en oud afgeraden. De Profeet ﷺ vertelde dat een man op zijn buik lag en dat Allah en de Profeet een hekel hadden aan deze positie. (Sunan Al-Tirmdhi)
Daarnaast blijkt uit modern onderzoek dat kleine baby’s een zeven keer zo grote kans maken op wiegendood als ze op de buik gelegd worden. Dit heeft geleid tot ‘back to sleep’-campagnes in Groot-Brittannië (1991) en de Verenigde Staten (1994).
Bid het ochtendgebed
Van moslims wordt daarnaast verwacht dat ze opstaan voor het Fajr-gebed. Dit gebed vind plaats bij de eerste ochtendschemering, ongeveer een uur voor zonsopgang. De Profeet ﷺ sliep zelf niet na het ochtendgebed en hij vertelde dat de ochtenduren gezegend zijn door Allah. In de zomer is dat lastig, maar in de winter zou je wakker kunnen blijven na Fajr en profiteren van deze zegeningen.
Bid Fajr volgens de soenna, met concentratie en liefde voor Allah. Door het bidden van het ochtendgebed toon je namelijk je liefde voor Allah. Bid in het besef dat Allah’s woorden als een medicijn voor de ziel zijn. Ze maken ons schoon van binnen en vullen ons met Zijn Licht! En vergeet niet de twee rakaats (gebedseenheden) voor het verplichte gebed. Maak je recitaties lang, want de engelen zullen hiervan getuigen.
Onderhoud het gebed na het hoogtepunt van de zon tot de donkerte van de nacht en (verricht) het Fajr-gebed. Voorwaar, van het Fadjr-gebed wordt getuigd (door Engelen). (Koran, 17:78)
Middagdutjes/Siësta’s
Een middagdutje doen is een gewoonte die bekend is uit vele culturen. Volgens wetenschappers biedt dit korte slapen voordelen voor elke leeftijdsgroep. Een kort middagdutje wordt qailoelah genoemd in de islamitische literatuur. In islamitische landen is een qailoelah een bekend cultureel verschijnsel met een religieus tintje. De Profeet ﷺ heeft gezegd: “Doe een kort middagdutje want de duivel doet geen middagdutjes.” (Sahih Aljamie, Al Albani)
Een andere hadith van de Profeet Mohammed ﷺ gaat over de tijd van het middagdutje: “Vroeg op de dag slapen verraadt onwetendheid, midden op de dag slapen is goed, en slapen aan het eind van de dag is dom.” (Fath Al-Bari, p.73)
Een derde overlevering in Sahih al Boechari gaat als volgt: “We waren het gewend om het Jumua-gebed (vrijdaggebed) met de Profeet te bidden en daarna een middagdutje te doen.” In islamitische landen is vrijdag de rustdag. Jij kunt je middagdutje doen op een dag dat het jou uitkomt. Maak het niet te lang, want de zegening ligt niet in de lengte, maar in het volgen van de soenna en dus in het pakken van het moment.
Slaapwetenschappers en moslimgeleerden zouden samen onopgeloste vraagstukken kunnen beantwoorden.
Goede en productieve dag
Als je je zoveel mogelijk aan deze slaapgewoonten houdt, kun je met vertrouwen je hoofd neerleggen, want je wordt de hele nacht beschermd door Allah. Bovendien zul je een goede en productieve dag tegemoet zien als je de dag begint, in sha Allah.
Dit blijkt uit de volgende overlevering: Als jullie slapen, bevestigt Shaitan drie knopen aan de achterzijde van jullie nek. Hij zegt dan het volgende en blaast dat in de knopen: “De nacht is lang dus slaap.” Als iemand wakker wordt en Allah verheerlijkt dan zal de eerste knoop losgemaakt worden. Als hij de kleine wassing verricht dan wordt de tweede knoop losgemaakt. Zodra hij het gebed verricht zullen alle knopen los zijn. Hierna zal die persoon vol met energie en vrolijk de ochtend tegemoet gaan. Doet hij dat niet, dan wordt hij wakker met een lusteloos gevoel en is chagrijnig. (Sahih Muslim en al Boechari)
Goede dromen en slechte dromen
Stel dat je alsnog wakker wordt uit een nachtmerrie, omdat je bijvoorbeeld vergeten bent om de bescherming van Allah te vragen of je hebt het niet bewust gevraagd. Je kunt dan alsnog om bescherming vragen. “Een goede droom die uitkomt is van Allah, en een slechte droom is van shaitan. Dus wanneer iemand van jullie een slechte droom heeft gehad, zou hij bescherming moeten zoeken bij Allah en aan zijn linkerzij spugen, zodat de slechte droom hem niet zal benadelen.” (Sahih al Boechari)
Slaapwetenschappers hebben zich nog niet bezig gehouden met goede dromen, nachtmerries en de uitleg van dromen. Moslimgeleerden hebben hier juist grote belangstelling voor getoond en uitgebreid over geschreven. Het zou goed zijn als de slaapwetenschappers deze kennis zouden bestuderen. Mogelijk zou de kennis een antwoord geven op onopgeloste vraagstukken in de slaapwetenschap of zou het kunnen leiden tot nieuw onderzoek of nieuwe onderzoeksvragen.
Tot slot: bouw je slaapgewoontes op. Je kunt niet alles in één keer (goed) doen. Want als je dat probeert, zul je het niet vol kunnen houden. Allah, de Allerhoogste, zegt hierover het volgende:
Allah wil het jullie niet moeilijk maken, maar Hij wil jullie reinigen, zodat Hij Zijn gunsten voor jullie vervolmaakt. Hopelijk zullen jullie dankbaar zijn. (Koran, 5:6)
