Tijdens en na het gebed zijn we gewend salawaat (zegenbeden) naar de Profeet Mohammed ﷺ te zenden. Maar voor de rest laten we de beloningen van de salawaat vaak liggen. Mogelijk omdat we niet weten wat de zegenbeden inhouden. Waarom zij ze zo bijzonder en welke zegeningen leveren ze ons op?
Er zijn verschillende manieren om salawaat naar de Profeet ﷺ te zenden. Het noemen, horen of schrijven van zijn naam ﷺ aan het einde van de salaat, of tijdens een smeekgebed. Over het nut van de salawaat schreven we in een vorig artikel. Maar wat is eigenlijk de betekenis van salawaat?
Er zijn verschillende manieren om salawaat naar de Profeet ﷺ te zenden
Taalkundige vertaling
Salawaat – in transcriptie Ṣalawāt – zou je kunnen vertalen met zegenbeden. Er zijn verschillende manieren waarop je zegenbeden voor de Profeet ﷺ kunt verrichten. Als je bijvoorbeeld de naam van de Profeet noemt of schrijft, laat je deze uit liefde en respect gelijk volgen door “sallallahoe alaihi wasallam”. In het Arabisch schrijf je dit als صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ en als symbool achter de Profeet’s naam lees je vaak ﷺ. Dit gaat om een bevestiging van de status van de Profeet.
Behalve na het noemen van zijn naam, is het ook aanbevolen om zegenbeden en vredeswensen uit te spreken of te zenden bij de afsluiting van het gebed. Dan is het in de vorm van een smeekbede die je aan Allah richt. Een voorbeeld hiervan is (transcriptie):
“Allahoemma salli ala Moehammad wa ala aali Moehammad kamaa sallaita ala Ibrahim wa ala aali Ibrahim innaka Hamidum Majid”. De vertaling daarvan is: “O Allah, overstelp Mohammed en de verwanten van Mohammed met zegenbeden zoals u Ibrahiem en de verwanten van Ibrahiem zegent. U bent alle lofprijzing en glorie waard.” (Muslim, Aboe Dawoed, Tirmidhi, Ibn Majeh en Niseï)
Hier is er wel sprake van een smeekgebed in de technische zin van het woord. Je roept Allah aan met “Allahoemma” – “O Allah”- waarbij je een wens of vraag neerlegt bij Allah om de Profeet ﷺ te zegenen. Dit is de werkelijke salawaat. Er zijn vele soorten salawaat waarbij we vragen om zegeningen voor de Profeet ﷺ.
De salawaat van Allah
Er zijn vele verklaringen voor het woord salawaat. Betekenissen zoals zegenen, prijzen, eren, genade en barmhartigheid schenken, vergeven, verlichten en blootstellen aan licht. Wat leren we daarover als we de verschillende ayaat (verzen) in de Koran onderzoeken, de overleveringen en wat de geleerden erover gezegd hebben? Het wordt helder dat salawaat het best begrepen kan worden als we het verband leggen met Allah’s Noer (Licht) en Rahma (Genade).
Als eerste vragen we aandacht voor de aya (het vers) waarin we het bevel krijgen om salawaat naar de Profeet ﷺ te sturen:
“Allah zendt Zijn salawaat (als genade en licht) en Zijn engelen zenden salawaat (ter vergiffenis) naar de Profeet. O jullie die geloven, zend zegenbeden en vredeswensen naar hem in volle overgave.” (Koran, 33:56)
De salawaat van de engelen
We lezen in het eerste deel dat Allah Zijn salawaat naar de Profeet Mohammed ﷺ zendt. Vervolgens lezen we de bevestiging dat de engelen ook hun salawaat naar de Profeet zenden. Het is niet voor niets dat hij als genade naar de werelden, dus naar het hele universum gezonden is. In het tweede deel geeft Allah aan ons mensen het bevel om de salawaat en vredeswensen uit te spreken of te zenden naar zijn geliefde Profeet ﷺ.
De salawaat van Allah kunnen we niet vergelijken met de salawaat van de engelen of van de mensen. De salaat (enkelvoud van salawaat) van Allah gaat over de genade die Hij naar de Profeet ﷺ zendt. Allah eert hem en geeft hem de voorkeur boven alle schepselen vanwege zijn voortreffelijke deugden en gedrag. En als de engelen de Profeet salawaat zenden, eren zij hem. Ze vragen dat hij het hoogste en meest geëerde station mag bereiken, van waaruit hij zal bemiddelen voor de ummah (islamitische gemeenschap).
De eer en waarde van de Profeet ﷺ
Als wij mensen salawaat zenden naar de Profeet ﷺ, zullen onze harten en zielen de eer en waarde van de Profeet herkennen. Het geheim van de salawaat zal voor ons onthuld worden. Door het verzenden van de zegenbeden zullen ons innerlijk en uiterlijk verlicht worden. Ook zullen we ons spiritueel ontwikkelen en zullen we de nabijheid van Allah ervaren. We zullen verlangen naar de tevredenheid van Allah en de ontmoeting met de Profeet door middel van de salawaat.
En als wij salawaat en vredeswensen uitspreken of zenden, dan wordt de verheerlijking van de bewoners van twee werelden gecombineerd. Die van engelen hoog in de hemelen en die van de mensen laag op de aarde.
Als de engelen en de mensen salawaat naar de Profeet zenden, wordt de verheerlijking van twee werelden gecombineerd.
Salawaat als genade
Uit de Koran en overleveringen blijkt dat salawaat een soort genade is. Dit blijkt uit de onderstaande aya en uit een hadith (overlevering) van de Boodschapper van Allah ﷺ.
We lezen in de Koran dat Allah, de Allerhoogste, ook gewone gelovigen zoals jij en ik zegent met salawaat. Letterlijk staat er ‘op of over ons’. Je zou kunnen zeggen dat Hij Zijn zegeningen op ons laat regenen of dat Hij ons ermee overstelpt. In deze aya wordt duidelijk dat Allah dit doet omdat Hij altijd genadevol is voor de gelovigen.
Hij is het die jullie zegent met salawaat net zoals Zijn engelen dat doen, zodat jullie uit de dieptes van de duisternis naar het licht geleid worden. Hij is altijd Genadevol voor de gelovigen.
(Koran, 33:43)
Overstelp Mohammed met zegenbeden
Salawaat is volgens deze aya niet alleen gelinkt aan de genade van Allah, maar is er zelfs een onderdeel van. Dit wordt nog duidelijker als we de volgende hadith beschouwen. Toen de bovenstaande aya werd geopenbaard, had de Profeet ﷺ ons simpelweg de instructie kunnen geven om te zeggen: “Allahoemma overstelp Mohammed met zegenbeden.” Dat is namelijk wat in de aya staat geschreven. Maar hij gaf een andere opdracht, namelijk:
Zeg (om mij te zegenen): “O Allah, overstelp Mohammed en de verwanten van Mohammed met zegenbeden zoals u Ibrahiem en de verwanten van Ibrahiem zegent. U bent alle lofprijzing en glorie waard. O Allah, stort Uw gunsten op Mohammed en op de verwanten van Mohammed, zoals U Ibrahiem en zijn verwanten begunstigde. U bent alle lofprijzing en glorie waard.” (Muslim, Aboe Dawoed, at-Tirmidhi, Ibn Majeh en Niseï)
Salawaat en barakaat
Zoals de grote imam al-Tibi (d. 743 A.H./1342 C.E.) opmerkte in zijn commentaar op deze overlevering, lijkt het alsof het al bekend was bij de Boodschapper van Allah ﷺ dat de Profeet Ibrahiem gezegend werd met salawaat en barakaat (gunsten). Hij zegt namelijk: “zoals u de Profeet Ibrahiem en zijn verwanten zegende met salawaat” en “zoals u de Profeet Ibrahiem en zijn verwanten begunstigde met barakaat.” Dit kan alleen maar verwijzen naar de volgende aya in de Koran:
“De barmhartigheid van Allah en Zijn zegeningen zijn voor jullie, o bewoners van dit huis. Hij is voorzeker Geprezen, Glorierijk.” (Koran, 11:73)
Het gaat ook over jou en mij!
De Profeet van Allah ﷺ eindigde zijn doea (smeekbede) op dezelfde wijze als deze aya uit de Koran. Alsof hij Allah vroeg om dezelfde genade, zegeningen en vredeswensen voor zijn verwanten, zoals die voor het huishouden van Ibrahiem. En met het huishouden van Ibrahiem bedoelt worden niet alleen zijn gezinsleden bedoeld, maar ook ál zijn nakomelingen. Daarbij horen ook de Profeten die na hem kwamen en ook zijn volgelingen. En dus ook de Profeet Mohammed ﷺ, zijn nobele familie, zijn metgezellen en iedereen die zijn sunnah, zijn pad van opvoeding en spirituele ontwikkeling volgt tot aan de Dag des Oordeels. Het gaat dus ook over jou en mij in deze tijd!
Salawaat is niet hetzelfde als genade
Net als in het Arabisch, is het woord genade ook in het Nederlands gekoppeld aan compassie en aan de daad van vergiffenis. Maar in het Arabisch heeft het woord rahma nog een andere betekenis. Op theologisch vlak verklaart men genade ook als de intentie om het goede te doen voor anderen en hen te begunstigen. Salawaat en genade lijken dus veel op elkaar, maar toch zijn ze verschillend, zoals blijkt uit de volgende aya:
Dezen zullen salawaat en genade van hun Heer ontvangen (Koran, 2:157)
Uit deze aya blijkt duidelijk dat er onderscheid gemaakt wordt tussen zegenbeden en genade. We zouden beter kunnen zeggen, dat salawaat een onderdeel vormen van genade of gelinkt zijn aan de genade van Allah. Dat degenen waar Allah het over heeft in deze aya “salawaat zullen ontvangen als ook andere soorten genade.” Je kunt je daarom de vraag stellen uit welke soort genade de salawaat bestaan.
Hij is het Die jullie overstelpt met salawaat net zoals Zijn engelen, zodat jullie vanuit de diepte van de duisternis naar het Licht worden geleid
Vanuit de diepte van de duisternis
Sheikh Muhammad Bahaa ad-Dien al-Bitaar (d. 1910), schrijver van het commentaar op de Veertien salawaat van sheikh Ahmad ibn Idries (d. 1837), geeft antwoord op bovenstaande vraag. Hij werpt een ander licht op de zaak door een aya uit de Koran aan te halen:
Hij is het Die jullie overstelpt met salawaat net zoals Zijn engelen, zodat jullie vanuit de diepte van de duisternis naar het Licht worden geleid (Koran, 33:43)
Hij legt de salaat van Allah uit als een zekere blootstelling aan an-Noer (het Licht of de Bron van Licht) op een wijze die ons voorstellingsvermogen te boven gaat en die alleen bij Allah bekend is.
Licht op licht
De Profeet ﷺ wordt in de Koran overigens vergeleken met een verlichtende lamp (33:46), dat is volgens de sheikh een manifestatie van Allah’s Glorie die wij met ons menselijk verstand wèl kunnen begrijpen.
En al was de Profeet ﷺ zelf ‘een licht’, toch vroeg hij om meer licht, zoals we leren uit zijn doea-an-Noer: “Maak mij licht!” (Sahih Muslim). Er is namelijk altijd meer Noer, er komt nooit een einde aan de manifestaties van Allah’s Licht. Hij zal, zo zegt sheikh Muhammad Bahaa ad-Dien al-Bitaar, altijd nog meer spiritueel verheven kunnen worden door Allah. Daarom is het doel van de salaat van Allah over ons, om ons naar het licht te leiden. En de salaat waarmee de Profeet ﷺ overstelpt wordt is licht op licht!
De betekenis van maghfirah
Behalve al-Bitaar waren er ook andere geleerden van ver voor zijn tijd die salawaat met licht vergeleken. De eerste is Imam Sahl al-Tustari (d. 283 A.H. / 896 C.E.). Al-Tustarie definieerde in eerste instantie salawaat als maghfirah, wat letterlijk vergeving betekent. In zijn commentaar op bovengenoemde aya 33:43 waar de gelovigen worden aangesproken, schrijft hij: “Hij is het die jullie zegent met salaat; dat betekent dat Hij jullie vergeeft. “En zo ook de engelen” betekent: zij zoeken Allah’s vergiffenis voor jullie.
Op dezelfde wijze zegt hij over het feit dat Allah en de engelen de Profeet ﷺ overstelpen met salawaat: “Allah schenkt hem maghfirah en de engelen zoeken Allah’s vergeving voor hem.” Dan legt hij elk woord in de aya op dezelfde wijze uit: de salawaat van Allah gaan over Zijn maghfirah en salawaat van de mensen en engelen gaan om het vragen van Allah’s vergeving voor die persoon.”
De oorspronkelijke betekenis van maghfirah
We zouden nu kunnen denken: dit is hoe hij erover denkt en het hierbij laten, maar al-Tustari had in feite een andere betekenis van maghfirah in gedachten dan wij dit vandaag de dag hebben. De Imam denkt namelijk aan de originele linguïstische betekenis van maghfirah, en dat is ‘iets bedekken’ of ‘beschermen’. De origine van het woord ghafara is te bedekken of hullen. Dat is de reden dat een helm die tijdens de strijd gedragen wordt een mighfar wordt genoemd in het Arabisch, omdat de helm het hoofd bedekt.
Dit wordt duidelijk als we zien hoe al-Tustari ons wijst op een interessant detail dat vaak over het hoofd wordt gezien in de volgende aya in de Koran:
Het voorbeeld van het paradijs dat aan de godsbewusten is beloofd. Er zijn daarin rivieren van stromend water dat niet brak wordt, rivieren van melk waarvan de smaak niet verandert. Rivieren van wijn, smakelijk voor hen die het drinken, rivieren van zuivere honing. En zij zullen er allerlei vruchten in hebben en maghfirah van hun Heer…”(Koran, 47:15)
Gehuld worden in Licht
Hoe is het mogelijk dat de godsbewusten (mensen met Taqwa) – die de besten zijn onder de gelovigen, die hoogsten qua niveau en Allah het meest nabij zijn – nog steeds vergeving zouden (moeten) ontvangen in het Paradijs? Gaan zij dan het Paradijs in met zonden die nog vergeven moeten worden? Al-Tustari legt deze aya uit door naar de oorspronkelijke betekenis van maghfirah te kijken. Hij zegt:
“Maghfirah in het Paradijs is dat waarin zij gehuld worden van het Licht van de Ware als ze Hem zien.” Zo legt Imam Al-Tustari de link tussen salawaat en maghfirah in de betekenis van: gehuld worden in licht.
De islamgeleerde Najm al-Din Kubraa (d. 618 A.H./ 1221 C.E.) legt dezelfde link in zijn Korancommentaar over de twee eerste verzen van soera al Fath, waarin Allah spreekt over maghfirah voor de Profeet ﷺ. Hij geeft ook aan dat maghfirah hier de betekenis heeft van gehuld worden in Allah’s oogverblindende Licht.
Bedekken en uitwissen
Ook sheikh Ahmad ibn Idries legt het woord maghfirah uit als het bedekken en uitwissen van de verkeerde menselijke karaktertrekken door middel van het licht van Allah zodat iemand bij het verrichten van zijn daden wordt geleid door Allah.
Een tweede vroege geleerde is Al-Hakiem at-Tirmidhi (d. c. 295 A.H/ 905 C.E.) die in zijn werk ʿIlm al-awliyāʾ, commentaar geeft op de betekenis van de salawaat van Allah en Zijn engelen voor de gelovigen. Volgens hem staat de salawaat van de engelen voor het verzoek om maghfirah voor hen. Wat de salawaat van Allah betreft, zou het gaan om het rechtleiden van gelovigen door middel van het licht van furqaan (een licht dat helpt onderscheid te maken tussen waarheid en leugen zoals dit wordt genoemd in 8:29). En “zodat jullie uit de dieptes van de duisternis naar het licht geleid worden”, betekent volgens hem ‘zodat jullie van de duisternis van jullie nafs (ego) naar het Licht van Allah geleid worden.’”
Taqwa van binnen en buiten
Als het licht in het hart van de gelovige schijnt door middel van de salawaat van Allah, zal de gelovige zowel innerlijk als uiterlijk taqwa verkrijgen en uitstralen. En daarom zal elke daad die hij verricht gepaard gaan met de herinnering aan Allah. Elke daad zal de intentie dragen om hiervoor door Allah beloond te worden. Dit licht, zo schrijft at-Tirmidhi, zal toenemen in het hart van de gelovige. Totdat de betreffende persoon al zijn zaken voor de zaak van Allah verricht. En met de steun van Allah zal hij iemand worden waarvan Allah gezegd heeft: “Ik word zijn gehoor waarmee hij hoort, en de ogen waarmee hij ziet, en het hart waarmee hij begrijpt, en de handen waarmee hij beetpakt, en de voeten waarmee hij loopt.” (at-Tirmidhi)
Met dank aan Zakariya Bosmans voor zijn adviezen en suggesties
hoofdfoto: piqsels.com. bronnen: onepathnetwork.com, almadinainstitute.org, quranreading.com
