15 49.0138 8.38624 arrow 0 both 1 4000 1 0 horizontal https://www.qantara.nl 300 4000

Qantara

Voedsel voor de ziel
  • eBook
  • /
  • Doneren
  • /
  • Dit is onze redactie
  • /
  • Stuur ons een bericht
  • /

Qantara

  • Gezondheid en wetenschap
    • Geneeskunde van de profeet
  • Spiritualiteit
  • Mens en maatschappij
    • Politiek en geschiedenis
    • Persoonlijke blogs
    • Psychologie
  • Inspirerende mensen
  • Lifestyle
FacebookTwitter

“Eenzaamheid bespreken voelt voor ouderen als ondankbaarheid”

Door Irene Schippers
18 februari 2021
1382 Views
Delen
Facebook
F
Twitter
T
Pinterest
P
Reacties

“De eerste generatie gastarbeiders zijn op een andere manier eenzaam dan in Nederland geboren ouderen. De remigratiewens speelt daar een rol in, maar ook de grotere verwachting die zij van hun kinderen hebben”. Hanan Nhass werkt bij kennisinstituut Movisie, dat in opdracht van verschillende ministeries onderzoek doet naar dit soort sociale vraagstukken. Zoals dus bijvoorbeeld eenzaamheid bij ouderen. 

Hanan Nhass

“Ik was al bezig met een klein onderzoek naar de remigratiewens van ouderen, toen ik voor mijn Masteropleiding Religiewetenschappen een onderwerp moest kiezen voor mijn afstudeerscriptie”, vertelt Hanan. “Ik koos voor het thema eenzaamheid. Omdat ik zelf kind ben van gastarbeiders, koos ik specifiek voor Marokkaanse ouderen. Als tweetalige kon ik de diepte-interviews in de moedertaal van de ondervraagden doen.

Naast 6 mannen en 6 vrouwen van gemiddeld 70 jaar sprak ik ook vijf professionals, waaronder een geestelijk verzorger en een activiteitenbegeleidster.” Hanan is ooit begonnen als journalist en is daarna gaan werken in de ontwikkelingssamenwerking. “Ik heb altijd een onderzoekende aard gehad en hou ervan om vanuit oprechte interesse motieven van mensen en sociale thema’s uit te diepen.”

Mannen remigreren in hun eentje

Hanan zag in de interviews een duidelijk verschil tussen de mannen en de vrouwen. “Vaak hebben de mannen na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd een wens om terug te keren naar het land van herkomst. Zij verwachten in Marokko een rijker sociaal leven te zullen krijgen. Ze willen graag naar de zon en naar hun familie. Vrouwen willen meestal niet mee, omdat zij vrezen dat hun sociale positie achteruit zal gaan. Ook willen ze graag dichter bij de kinderen blijven. De mannen remigreren dus vaak in hun eentje, zo blijkt ook uit cijfers van het CBS.

Bij de hier achtergebleven vrouwen is de kans groter dat zich een gevoel van eenzaamheid gaat ontwikkelen. Het is bekend dat een partner hebben een belangrijke buffer is tegen eenzaamheid. Zelfs als de relatie minder goed is. Natuurlijk speelt ook het algemene proces van ouder worden mee. Je wordt minder mobiel en verliest mensen die je dierbaar zijn.

Een partner hebben is een belangrijke buffer tegen eenzaamheid

Ik heb de ouderen die ik interviewde gevraagd naar hoe zij hun oude dag voor zich zien en hoe ze over het algemeen hun dagen invullen. In eerste instantie werd er veel in de wij-vorm gepraat, maar gaandeweg werden de gesprekken persoonlijker. Je moet niet vergeten dat deze generatie niet bekend is met dit soort wetenschappelijk onderzoek. Daarom was het goed dat ik dezelfde culturele en religieuze achtergrond had.

Na de dood of scheiding van een partner hertrouwen de vrouwen meestal niet. Ze zien dat niet zitten en zeggen dat ze zich gaan richten op hun leven met God. Terwijl (her)trouwen aanbevolen is, ongeacht de leeftijd. Het is niet zo dat deze vrouwen verwaarloosd worden door hun kinderen. En toch ligt eenzaamheid continu op de loer. En dat heeft vooral te maken met de hoge verwachtingen die ouders hebben van de kinderen die voor hen moeten zorgen.

Zorgdilemma

Eenzaamheid wordt door de ouderen die ik sprak benoemd als ‘dat er niemand is die voor jou zorgt en dat de familie (door werk of afstand) afwezig is’. Uit onderzoek blijkt dat Marokkaanse ouderen veel hogere verwachtingen hebben van hun kinderen dan andere bevolkingsgroepen. In Nederland geboren ouderen hebben op datzelfde spectrum de minste verwachtingen van hun kinderen. En dus is bij de Marokkaanse ouderen het verschil tussen de verwachtingen die zij hebben en de zorg die zij ervaren het hoogst. We spreken over eenzaamheidsgevoelens als er een verschil wordt ervaren tussen wat je hebt aan sociale contacten – zowel qua aantallen als qua diepgang – en wat je zelf zou willen.

De hoge verwachting over de zorg van de kinderen heeft zijn wortels in het geloof. De religieuze inbedding is dat in de Koran heel letterlijk staat dat je voor je ouders moet zorgen als zij de leeftijd hebben bereikt dat ze dat zelf niet meer kunnen. Het is een verplichting vanuit wederkerigheid. De zorg voor ouderen wordt in dit Koranische vers duidelijk gelijkgesteld aan vroomheid. Deze religieuze kant werd in alle interviews benoemd.

Maak je geen zorgen

Het is een gevoel dat heel stevig is ingebakken bij zowel de ouders als hun kinderen en zorgt ervoor dat er minder makkelijk wordt gesproken over de zorg die kinderen kunnen leveren. Aan de andere kant geeft het geloof de ouderen rust, doordat ze  woedoe (rituele wassing) en het gebed kunnen verrichten als zij gevoelens van onbehagen en eenzaamheid hebben.

Culturele gewoonten spelen ook een rol. De eerste generatie is vanuit Marokko gewend dat alle generaties bij elkaar – in hetzelfde huis – wonen. Zij hebben zelf ook voor hun ouders gezorgd en natuurlijk snappen ze dat dit in de Nederlandse situatie niet altijd kan. Zij zitten dus eigenlijk met een zorgdilemma. Ze willen hun kinderen niet belasten, maar ze willen ook niet naar een verpleeghuis.

Openlijk hierover spreken is niet gebruikelijk en als het wel gebeurt dan zeggen de kinderen al snel ‘maak je geen zorgen, wij zorgen wel voor je’. Dat is begrijpelijk, je oude dag is niet iets waar je veel over praat. Dat speelt ook bij in Nederland geboren ouderen. Het motto is meestal: wie dan leeft wie dan zorgt.

Taboe op ondankbaarheid

Dit zorgt natuurlijk voor onzekerheid. Ouderen kanaliseren dit door een smeekbede te doen waarin ze aan God vragen om hun leven niet langer te laten duren dan hun gezondheid het toelaat. Niet omdat ze zo graag dood willen, maar omdat ze anderen niet tot last willen zijn. Ze benoemen het ook zo: als je ziek bent, ben je niet alleen jezelf tot last, maar ook je familie en naasten. En dat willen ze niet.

Als je ziek bent, ben je niet alleen jezelf tot last, maar ook je familie en naasten.

Dat eenzaamheid moeilijk is om te bespreken, heeft ook te maken met een taboe op ondankbaarheid. Als ik vroeg hoe het met hen ging, antwoordden de ouderen altijd met Alhamdoelilah (Alle lof aan God). Zij bevestigen daarmee voor zichzelf die dankbaarheid. Ik moest altijd voorzichtig doorvragen. Ouderen zijn opgegroeid met impliciete communicatie en dus kunnen te directe vragen als onbeleefd worden beschouwd.

Het begrip ‘el kant’

Waar wel open over gesproken kan worden is het gevoel van el kant, een Marokkaans én Berbers woord voor een breed spectrum van gevoelens die gaan van verveling tot neerslachtigheid. Het is een heel rekbaar begrip dat voor iedereen anders ingevuld kan worden. Het kan uiting geven aan sociale eenzaamheid, het missen van sociale contacten. Maar het kan ook gaan om emotionele eenzaamheid, het gevoel dat de muren op je af komen, waarbij je voelt dat  je niemand hebt waarmee je je diepste gevoelens kan bespreken, die als vertrouwenspersoon fungeert en jouw steun en leiding geeft in het leven. Dat laatste kan leiden tot een soort ‘geestelijke benauwdheid’, dat het donker is in je hoofd.

Activiteiten die helpen eenzaamheid tegen te gaan, beginnen vaak met samen dingen doen, bijvoorbeeld wandelen of naar de markt gaan. Daarom hebben eenmalige activiteiten ook niet zo’n zin. Pas als je een serie bijeenkomsten organiseert, kunnen er vriendschappen uit voortkomen, écht emotioneel contact.

Mede daarom spelen in het leven van de ouderen moskeeën en buurthuizen een grote rol. Het sociale leven buitenshuis vindt daar plaats. Het zijn plekken waar lief en leed met elkaar wordt gedeeld. Wel zie je bij vrouwen dat de angst voor roddelen groot is en dat ze lang nodig hebben om de kat uit de boom te kijken voordat ze de andere vrouwen vertrouwen.

Nederlandse directheid

We moeten tot slot niet vergeten dat het heel Nederlands is om iets direct te kunnen zeggen. Dat is men in andere culturen helemaal niet gewend, er is angst voor gezichtsverlies of mensen stellen het ‘direct zijn’ niet op prijs omdat het als onbeleefd wordt beschouwd. De vrouwen hebben door hun grote gezinnen geen tijd gehad voor persoonlijke ontwikkeling of het vinden van een hobby. Dat breekt ze nu ook een beetje op, doordat ze zich vaak verveeld voelen.

In de Nederlandse setting is zelfredzaamheid heel belangrijk, maar voor hen is dat juist op je familie kunnen rekenen. Deze verwachtingen blijven onuitgesproken, want het is té vanzelfsprekend. Je ziet wel vaak dat de zorg voor de ouders bij 1 of 2 van de dochters terecht komt, terwijl het voor iedereen beter zou zijn om de zorg te delen.

Diepgaand contact

Eenzaamheid heeft bij deze ouderen vele gezichten, heel vaak ook subtiel. Het is ook niet zo dat zij weken alleen zitten. Ze krijgen regelmatig bezoek van hun kinderen, maar de vraag is natuurlijk hoe diepgaand dat contact is en of het voldoet aan de behoeften van de ouderen. Ik krijg vaak de vraag hoe je eenzaamheid kunt oplossen. Dat hangt helemaal af van de oorzaak van de eenzaamheid. Als iemand een dierbare door overlijden mist, dan is het onmogelijk om die eenzaamheid helemaal weg te nemen. Wel kun je eenzaamheid  verzachten, zodat de scherpe kantjes eraf gaan en het beter te dragen is.

Overigens zie je de eenzaamheid ook bij de kinderen die mantelzorgers zijn. Daarom zijn activiteiten met beide generaties samen ook belangrijk om te organiseren. Mijn advies is om gewoon iets te doen wat ze al kennen uit hun actieve leven van vroeger. Je hoeft dus niet aan te komen met sjoelen of bingo. Hou het simpel en laagdrempelig. Dat werkt het best.”

Portretfoto: Jeroen Jumelet. Hoofdfoto: Pixabay
Inspirerende mensen
eenzaamheid, eerste generatie, Hanan Nhass, zorgdilemma
Over Irene Schippers
Irene is professioneel planner en liefhebber van mooie zinnen. Als ghostwriter helpt ze met het verwoorden van verhalen en missies in de vorm van boeken. Ze woonde zes jaar samen met haar gezin in Algerije, waar haar grootste gemis was dat ze niet kon fietsen.
Zie alle berichten van deze auteur
Waarom de mens virussen nodig heeft om te overleven
“Wat is een goed karakter?” – Imam al-Ghazali geeft antwoord
21 maart 2023
“Laat in je eigen bubbel eens een ander geluid horen!”
24 januari 2023
‘Het laat liefde groeien’ project: meer dan alleen boompjes planten
13 januari 2023
Doodsbang voor ‘praktiserende’ moslims – waarom die hardheid en intolerantie?
Reacties 0

Laat een bericht achter CANCEL

Webshop
– Qantara –
Een open bron voor iedereen die wil lezen hoe het geloof in Allah je als mens kan inspireren!

Ons magazine in je inbox?

Ontvang onze artikelen DIRECT in je inbox!

Jij kunt ons helpen!
** Ben jij ook moe van al die negativiteit rondom de islam? ** Heb je vaak de energie niet om je ertegen te verzetten? ** Qantara brengt je elke week twee nieuwe positieve verhalen ** Wil je ons steunen met € 2,50 per maand? => KLIK HIER!

Qantara Selectie

GEZONDHEID EN WETENSCHAP
Al-Ghazali over de 7 voordelen van vrijwillig honger lijden
Talbina: helend voor de bedroefde en zieke
Wat zegt de Koran over het ontstaan van het universum?
Eeuwenoude discussie onder de geleerden: bestaan besmettelijke ziekten?
De Profeet Joenoes: “Ik was één van de onrechtvaardigen.”

Qantara Selectie

INSPIRERENDE MENSEN
“Laat in je eigen bubbel eens een ander geluid horen!”
‘Het laat liefde groeien’ project: meer dan alleen boompjes planten
Doodsbang voor ‘praktiserende’ moslims – waarom die hardheid en intolerantie?
Oem Salamah: dapper, vastberaden, mondig en wijs
Overpeinzen en reflecteren: Tafakkoer (deel 2)

Qantara Selectie

MENS EN MAATSCHAPPIJ
5 verzen uit de Koran die je leven kunnen veranderen
“Laat in je eigen bubbel eens een ander geluid horen!”
As salaat: bidden is beter dan slapen
Vind heling van geestelijke en lichamelijke ziekten in de Heilige Koran
Het is op Uw genade dat wij rekenen, O Al Hayy
Lees! In de naam van jouw Heer, die alles heeft geschapen.
(Koran 96:1)

Ons doel

> Qantara.nl is een online magazine. Een open bron voor iedereen die wil lezen over hoe het geloof in Allah je als mens kan inspireren. Gemaakt door een collectief van schrijvers en redacteuren. Wij willen je verrassen met nieuwe invalshoeken. Een andere manier van kijken, ook bij onderwerpen waarop een taboe lijkt te liggen.

> Bij ons lees je interviews met moslims zoals jij. Waarom doen ze de dingen die ze doen. Wij hebben een ander soort gesprek, omdat wij kunnen snappen en willen weten hoe hun geloof hen inspireert. Om op die manier voedsel voor de ziel te zijn voor iedereen die daar behoefte aan heeft.

Onze schrijvers

> Qantara heeft een brede blik. Onze schrijvers zijn in het dagelijks leven student, huisvrouw, expat, coach, kindertolk, redacteur, jurist en wetenschapper.

> Onze schrijvers zijn echte wereldburgers: met wortels in landen als Turkije, Algerije, Somalië en natúúrlijk Nederland en België.

 

 

 

Reacties van onze lezers

“Wat schrijven jullie toch prachtig. Kan geen geschikte woorden bedenken om te omschrijven hoe goed jullie zijn. Moge Allah SWT jullie rijkelijk belonen! 🙏”

 

“Positieve info over islam. #soulfood“

 

“Prachtige stukken over psychologie, islam en maatschappij.”

Qantara 2019 © - Alle rechten voorbehouden
FacebookTwitter
  • ↑ Omhoog
  • /
  • Privacybeleid
  • /
x Gedeeld
X
Wil jij ons steunen? Koop dan iets via onze webshop.
Bekijk de webshop