De snelheid waarmee moslims in de Gouden Eeuw vooruitgang boekten in wetenschap, is op zijn minst indrukwekkend te noemen. Maar wat deden zij dan voor bijzonders om zo een bloeiende periode teweeg te brengen? Wat was hun geheim waardoor ze een immense bijdrage konden leveren aan menselijke kennis?
Het antwoord is simpel: de Koran.
De Koran was het hart van het onderwijssysteem van waaruit alle andere wetenschappen voortvloeiden. De Koran vormde hun brein.
Gouden Eeuw
De ‘Gouden Eeuw’ van de islam is een periode van islamitische ontwikkeling die bijna vijf eeuwen heeft geduurd. Ruwweg van de 8ste tot de 14e eeuw. Wetenschappers beschrijven de Gouden Eeuw van de moslims als werkelijk een opmerkelijke periode, ongeëvenaard in de menselijke geschiedenis. Toenmalige islamitische geleerden, humanisten en wetenschappers blonken uit op alle gebieden. Van kunst tot psychologie en sociale wetenschappen, van geneeskunde tot astronomie, wiskunde en financiën. Eeuwenlang.
Vorming van het brein
Terugkomend op de vraag wat deze periode zo bijzonder maakte? Ikzelf ga -met een lerarenopleiding in het achterhoofd- gelijk denken aan de manier van lesgeven, de opvoedingsstijl en hoe het onderwijssysteem vorm kreeg. Een neuro-wetenschapper daarentegen zal wellicht onmiddellijk denken aan de rol van de hersenen. Welke factoren beïnvloeden het brein om een dergelijke beschaving teweeg te brengen?
Veel islamitische geleerden zeggen dan weer dat de leiding van de moslims te maken heeft met de Koran. Ze overheersten op het moment dat de Koran het centrum van hun opleiding was. Pas toen ze de Koran verlieten, verloren ze hun heerschappij. Het verbazingwekkende aan deze stelling is dat er in werkelijkheid wel degelijk een meetbare factor zit in de relatie tot de Koran. Moslimwetenschappers praten over het algemeen meestal over de spirituele en morele dimensie van de Koran. Maar toch speelt zich heel wat af ook in het brein.
De Koran en het brein
Een kleine kanttekening: de lijst van de invloed van de Koran op de hersenen is vrij uitgebreid. En hoe het brein dan ook weer andere functies beïnvloedt, daar valt ook nog wat over te zeggen. Maar Mohamed Ghilan– neurowetenschapper- houdt het bij enkele belangrijke specificaties om dit artikel te onderbouwen.
Mohammed Ghilan
Traditionele scholing in islam
Hij noemt als eerst de hersenen of het brein en de relatie tot de Koran. Hiervoor moet je volgens hem eerst bekend zijn met traditioneel islamitisch onderwijs. Het allereerste wat een toekomstige student van kennis werd geleerd, was de Koran. Die moest eerst worden gememoriseerd. In tegenstelling tot al het andere dat men in het gesproken Arabisch tegenkomt, is koranrecitatie een zeer specifieke wetenschap. Lokale dialecten van het Arabisch of verschillende manieren van uitspraak zijn niet toegestaan bij het reciteren van de Koran. Een deel van het leren van de Koran is in feite het leren van tajweed. Dit houdt de perfecte uitspraak in, ook wel elocutie genoemd.
Studie van de Koran
Het allereerste wat de student dus moet doen, is exact repliceren hoe de leraar de aya (het vers) reciteert. Dit vereist de precieze uitspraak, rekening houdend met bepaalde mond- en keelklanken en de plaatsing van de tong. Deze technieken moet de student eerst onder de knie hebben. Daarna schrijft hij het vers op, volgens Ghilan het beste op een houten bord of lei in het Othmani-schrift. Dit hanteert andere spellingsregels dan het normaal Arabisch schrift. De student gaat dan zijn weg en gebruikt zijn bord om het vers te onthouden.
Typisch memorisatieschema
Een typisch memorisatieschema begint voor een beginner met het herhaaldelijk herhalen van één aya. De volgende dag bekijkt en herhaalt de student het vers verschillende keren. Daarna kan hij terugkeren naar de leraar om de volgende aya te ontvangen. Het herhalen van het vers gebeurt samen met de leraar om exacte replicatie van geluid en uitspraak te verzekeren. Daarna schrijft de student de nieuwe aya en gaat weg om een nieuwe memorisatiesessie te beginnen. De derde dag begint met het herzien van het eerste vers een laatste keer, gevolgd door het tweede vers meerdere keren voordat hij het derde aya ontvangt. Op de vierde dag wordt het eerste vers niet meer beoordeeld omdat het in het geheugen zou zijn gegrift. Het tweede vers neemt dan de plaats in van het eerste om herzien te worden. Dit terwijl het derde vers meerdere keren herhaald wordt voordat hij de vierde aya ontvangt. Aan het einde van de week is er een complete herhalingssessie voor alles wat de vorige dagen is opgeslagen.
traditioneel islamitisch onderwijs neemt de memorisatie van de Koran als uitgangspunt
Revisie
Naarmate de dagen verstrijken, neemt de capaciteit voor het onthouden toe. Zo kan de student meerdere verzen of zelfs pagina’s tegelijk memoriseren in plaats van slechts één of twee verzen. Het schrijven met behulp van Othmani-spelling gaat door, evenals de evaluatiesessies. Uiteindelijk memoriseert hij de hele Koran – met meer dan 6.200 verzen – woord voor woord met hun specifieke uitspraak en Othmani-spelling.
Dan begint de moeilijke taak. De student dient maandelijks alle verzen door te nemen om ze niet te vergeten. Dit betekent meestal dat hij de 30 delen van de Koran neemt en elke dag een deel opnieuw bekijkt. De Koran is zo opgedeeld om het onthouden te vergemakkelijken. Hij gaat hiermee door totdat hij alle 30 aan het einde van de maand heeft gereciteerd.
10 verschillende recitatiestijlen
Hier is het belangrijk om te vermelden dat de Koran 10 verschillende manieren van reciteren heeft. Deze recitatiestijlen verwijzen naar de plaatsing van diakritische tekens * op de woorden en hoe bepaalde woorden worden uitgesproken. Sommige studenten nemen de taak op zich om de verschillende stijlen te leren. Zo onthouden ze ook de Koran in alle verschillende manieren van reciteren. Dit vereist een grote zorgvuldigheid, zodat de stijlen niet met elkaar worden verward. De verschillen kunnen soms erg subtiel zijn.
Memorisatie van de Koran
Hoe het traditioneel memoriseren van de Koran verband houdt met de hersenen is behoorlijk indrukwekkend. Het brein wordt herkend als een kneedbaar orgaan. De verbindingen en zelfs de grootte van bepaalde gebieden van het brein kunnen veranderen op basis van hoe actief de hersenen gebruikt worden. Inzicht in hoe betrokken de hersenen zijn van iemand die de Koran leert met behulp van de traditionele islamitische methode, kan verklaren hoe de moslims in de Gouden Eeuw in staat waren om dergelijk succes en kennisniveau te bereiken.
Temporale kwab12.
Tijdens het leren van de Koran stimuleert de zorgvuldige aandacht voor het luisteren en de uitspraak van de verzen een deel van de hersenen in de zogenoemde temporale kwab. De temporale kwab is ook waar de hippocampus zich bevindt: het geheugen consolidatiecentrum. Dit is ook het hersengebied dat wordt geactiveerd door het verwerken van muzikale geluiden. En ook wanneer de Koran wordt gereciteerd.
Leerfuncties en geheugen
Bovendien wordt dit deel van de hersenen actief wanneer de student handschriftoefeningen doet die vergelijkbaar zijn met die op het houten bord. Hoe actiever dit deel van de hersenen en hoe groter de capaciteit, hoe groter de correlatie tot bekwaamheid van het leren van nieuwe informatie. Hoe meer activiteit in dit gebied waargenomen wordt – zoals het geval is met het memoriseren van de Koran – hoe beter en efficiënter het brein wordt in functie van leren en geheugen.
Pariëtale kwabben
De pariëtale kwabben – die een rol spelen bij het integreren van de zintuiglijke informatie en het ruimtelijk denken – zijn ook behoorlijk druk in de weer tijdens het leren van de Koran. De linker pariëtale kwab behandelt lezen, schrijven en functies in spraak. Het is ook het deel waarvan de activiteit belangrijk is voor wiskundige en logische problemen. De rechter pariëtale kwab zorgt dan weer voor spraak, wat verband houdt met elocutie. Het voorste gedeelte is verantwoordelijk voor het gevoel van tactiele (zintuiglijke) discriminatie en herkenning, dat actief is tijdens het schrijven. Het achterste deel speelt een belangrijke rol bij de aandacht. Beide kwabben worden ook geactiveerd tijdens het leren van vaardigheden.
In het algemeen leiden actieve pariëtale kwabben naar betere logica en wiskundige oplossingsvaardigheden, welbespraaktheid, een beter vermogen om een emotionele toestand te lezen van een gezichtsuitdrukking, een verbeterde algemene aandacht en betere visuospatiële vaardigheden. Het zien (visus) is bij verwerken van ruimtelijke (spatiële) informatie in het dagelijks leven, zoals diepte-en afstandsperceptie en ruimtelijke navigatie. Dit laatste kan verklaren waarom moslims zo goed waren in astronomie.
De Koran en het brein
Frontale lobben en de primaire motorische cortex
Koranrecitatie activeert nog andere hersengebieden, met name de frontale lobben en de primaire motorische cortex. De frontale lobbenactiviteit houdt zich bezig met functies van hogere orde, waaronder werkgeheugen, geheugen ophalen, spraakproductie en woordherkenning, aanhoudende aandacht, planning en sociaal gedrag. Terwijl de student bijvoorbeeld het Othmani-script leest, moeten zijn hersenen snel beslissen over de juiste uitspraak van het woord. Het verbazingwekkende hieraan is dat het brein na oefening deze dingen zal doen zonder bewuste controle van de student. Dit traint het gebied van het brein dat verantwoordelijk is voor remming, wat belangrijk is voor sociale interactie. Van kinderen met ADHD bijvoorbeeld is aangetoond dat dit gebied onderontwikkeld is.
Occipitale kwab
De Koran bevat onder meer beschrijvingen van individuen en plaatsen en dit activeert ook de occipitale kwabben. Deze zijn op hun beurt weer betrokken bij het genereren van mentale beelden. Dit hersengebied is ook belangrijk voor de visuele perceptie. De Koran is ook rijk aan geschiedenis, gelijkenissen en logische argumenten. Deze inhoud activeert nog andere delen, die zo efficiënter en beter verbonden worden.
Koran en wetenschappen
Alles bij elkaar opgeteld, is het geen wonder dat moslims historisch gezien in staat waren zulke enorme bijdragen aan menselijke kennis te leveren. Nadat de student tijdens het hoogtepunt van de islamitische heerschappij de Koran beheerste, begon zijn opleiding in andere wetenschappen. Deze voortgezette opleiding was tegen de tijd dat hij in zijn vroege tienerjaren was. Het brein was gerijpt door de Koran.
Kneedbaar brein
Het brein is kneedbaar. Dit betekent dat elke verbinding indirect ook een invloed heeft op de aangrenzende gebieden. De student die het parcours aflegde van het bestuderen van de Koran, heeft aldus zijn brein gedurende enkele jaren stevig getraind. Om maar enkele eigenschappen te noemen die hij kon verbeteren: visuele perceptie, taal, werkgeheugen, geheugenvorming, verwerking van geluiden, aandacht, leren van vaardigheden, etc.
Waartoe denk je dat zo een persoon in staat is als hij een ander onderwerp bestudeert? Zo is het bijvoorbeeld vrij logisch dat iemand als Imam Al Ghazali kan zeggen dat hij in zijn vrije tijd de Griekse filosofie heeft gestudeerd binnen slechts 2 jaar tijd.
Geheim recept?
Het geheim van de moslims en hun exponentiële toename in wetenschappelijke kennis tijdens de Gouden Eeuw, was dus letterlijk de Koran. De Koran vormde de basis en het uitgangspunt van hun toenmalige onderwijsmethode en vormde dus ook hun brein.
* De diakritische tekens zijn de accenttekens op een letter die de klank bepalen, zoals de umlaut in het Duits of de accent aigu in het Frans. In het Arabisch gaat het ook om tekens die de lengte van de klinker aangeven.
