Ik weet niet hoe het met jou zit, maar mijn stress-meter staat toch wel regelmatig in het rood. Het leven heeft zoveel taken en verantwoordelijkheden waarvan ik voel dat ik ze moet doen, dat mijn agenda vaak overvol zit. Het gevolg is geen ruimte voelen voor op adem komen en op te laden en geen tijd vinden om bewust iets aan mijn geloof te doen. Het voelt als een trein die nooit stil staat.
“Alle ballen omhoog houden, dat is waar veel moslima’s mee worstelen”, zegt Ai Lien Djie. Ze weet waar ze het over heeft, want als psychosociaal counselor hoort ze dit dagelijks in haar praktijk. “Ik heb gemerkt hoe moeilijk de meeste vrouwen het vinden om stress te voorkomen of te verminderen. Gaandeweg de jaren ben ik gaan inzien welke inzichten helpend zijn en snap ik inmiddels ook waarom ze zo goed werken. Toen ik me tijdens de corona-periode ook nog aansloot bij de wereldwijde organisatie International Students of Islamic Psychology (ISIP), heb ik mijn kennis nog verder kunnen verdiepen en verbreden. Onder ander via de studie islamitische psychologie aan de Riphah International University.
Ai Lien Djie: “Alle ballen omhoog houden, dat is waar veel moslima’s mee worstelen.”
Cursus Stress en Islam
Langzaam ontstond in mijn hoofd de behoefte om dit alles te bundelen in een cursus over ‘Stress en Islam’. Het zijn zeven modules geworden waarin ik onder andere in ga op de zintuigen van ons hart in combinatie met ons hoofd, waarin ik laat zien hoe je anders naar tijd kunt kijken en hoe moslims al in de negende eeuw op een holistische manier omgingen met geestelijke gezondheidszorg. Ik heb bewust gekozen voor een cursus waarin ik theorie en praktijk combineer. Het is mijn bedoeling dat, de moslima’s die de cursus volgen, aan het eind een mentale toolbox hebben opgebouwd, die ze in kunnen zetten als ze voelen dat de stress zich aan het opbouwen is.”
Ik vraag aan Ai Lien hoe ik om kan gaan met het gevoel dat ik als moeder altijd ‘aan’ sta. En daardoor het gevoel heb dat ik mijn geloof aan het verwaarlozen ben. Dat ik aan het einde van de dag zo uitgeput ben dat ik niet toekom aan Koran lezen, naar lezingen luisteren of een cursus doen. Hoe dat dan weer wringt met de wens om mijn kinderen op een actieve manier over hun geloof te leren. En dat ik daarom voor mijn gevoel faal.
Herkenbaar
“De gevoelens die je beschrijft zijn heel herkenbaar. Ze zijn het gevolg van je manier van denken. Van je verwachtingen en ambities. Van je omgang met andere mensen. Ik laat vrouwen zien dat je kunt werken aan een andere manier van kijken naar het leven. En hoe je vanuit dat andere bewustzijn meer grip krijgt op stress. Ik ben zelf ook moeder van drie kinderen en de ‘cocktail’ van jonge kinderen, torenhoge ambities en weinig tijd voor ontspanning is iets waar ik zelf ook doorheen ben gegaan. Het zijn gewoon echt tropenjaren. Ik heb momenten gehad dat ik het liefst wilde vluchten voor alles. Dat ik door de bomen het bos niet meer zag. Nu besef ik dat ook die periode behoort tot de soennah van het leven. Onze rollen veranderen en daarin zit ook onze groei.
Wat had ik toen graag de inzichten gehad die ik nu heb. Dan zou ik veel lichter door het leven zijn gegaan. Ik ben Allah dankbaar dat ik het nu door mag geven en geniet als ik de inzichten bij andere vrouwen zie doordringen. Het mooie is dat de inspiratie daarvoor ligt in de Koran en de levenswijze van onze Profeet ﷺ. Daaruit kunnen we leren hoe je bijvoorbeeld op een andere manier kunt omgaan met tijd. Ook kunnen we veel leren door te reflecteren op onze nafs (ego) en in hoe het onze handelingen bepaalt.
Jouw invloed
Je hebt als mens meer invloed op je eigen gedrag dan je denkt. Maar daar gaat wel wat denkwerk aan vooraf. Het begint met snappen hoe je in elkaar zit als persoon en waar precies wel en niet jouw invloed zit. Als je er bij stilstaat, kun je gaan inzien dat je jezelf bijvoorbeeld totaal verloren hebt in iets wat buiten jouw vermogen ligt. Of dat een verkeerde interpretatie of misvatting over je geloof je het leven onnodig moeilijk maakt.
Op deze manier ‘buiten jezelf leven’ is iets dat niemand kan volhouden en juist dat is een veelvoorkomende oorzaak van stress. Wat ik ook ook zie gebeuren is dat vrouwen zich een soort parttime moslim voelen. Zeker als je op je werk een van de weinige moslims bent, ontstaat er vanzelf – bewust of onbewust – een spanningsveld. De oplossing die dan het meest voor de hand ligt, is dat je dan pragmatisch gaat handelen en conflicten gaat vermijden. Dan maar geen gebed op het werk, dat is wat veel moslims concluderen voor zichzelf. Maar ondertussen voelen ze zich vreselijk schuldig. Ook hier is het goed om stil te staan bij wat de stress met je doet en waar je invloed op hebt of niet.
Ai Lien Djie: “Ik heb als jonge moeder momenten gehad dat ik het liefst wilde vluchten voor alles. Nu besef ik dat ook die periode behoort tot de soennah van het leven.”
Ik gun het alle vrouwen om een nieuwe rustige middenweg te vinden in hun leven. De weg naar binnen is een proces. Nieuwe kennis opdoen is altijd het startpunt. Ik geef de cursus bewust in een kleine groepsvorm omdat het gezamenlijk proces de inzichten versterkt. Ook als ‘in company’ training blijkt de cursus goed te werken, getuige de positieve reacties van de basisscholen waar ik de cursus heb mogen verzorgen.
Mentale toolbox
Het concept van de mentale toolbox heb ik niet zelf bedacht. Ik heb me laten inspireren door een klassiek werk uit de negende eeuw. De schrijver ervan is Abu Zayd al Balkhi, die in die tijd zowel een bekende cartograaf als arts en psycholoog was. Hij schreef over de verbinding tussen lichaam en geest en over wat we nu psychosomatische aandoeningen noemen. Hij analyseerde de verschillende soorten depressies en op welke manier er heling mogelijk is.
Ook imam Al Ghazali is voor mij een belangrijke bron op het gebied van ethische en universele psychologie. Hij is heel direct in zijn aanpak van hoe we onze nafs kunnen vormen en adviseert ons om na te denken over wat telt als je straks voor Allah staat. Waarom en hoe sta jij in je groeiproces? Welke afwegingen heb je gemaakt in je leven? Op welke vlakken heb je je laten meeslepen door je nafs en waarom en waar heb je jezelf juist wel kunnen beheersen? Ik weet wel dat ik nog lang niet ben uitgeleerd. Hoe meer ik leer, hoe meer ik besef dat er nog zoveel te ontdekken valt!”
Alleen al het luisteren naar de uitleg van Ai Lien heeft me rust gegeven. Stress lijkt iets dat je wilt ontlopen, maar als ik het goed begrijp is het beter om juist even rustig stil te staan bij stress. En hoe mooi is het dan dat alle bouwstenen die we daarvoor nodig hebben al aanwezig zijn in onze rijke islamitische traditie.
